گل در بسیاری از نقاط جهان یک مزاحم تلقی می‌شود، اما یکی از مصالح ساختمانی اصلی در سایر نقاط محسوب می‌گردد. خاک رس در سیاره ما به وفور یافت می‌شود، این ماده می‌تواند یک خانه محکم برای ساکنان خود ایجاد نماید.
نکته قابل‌توجه در مورد سازه‌هایی که از خشت و آجر ساخته شده‌اند، دوام آن‌ها است به‌طوری‌که برخی از ساختمان‌های آجری هزاران سال عمر می‌کنند. در ادامه این مقاله به معرفی 10 ساختمان شگفت‌انگیز آجر گلی می‌پردازیم.
10 – تائوس پوئبلو (Taos Pueblo)
تائوس پوئبلو یک خانه باستانی در نیو مکزیکو است که قدمتی 1000 ساله دارد و به طور مداوم توسط مردم بومی پوئلو قابل سکونت بوده است. خانه‌های آجری از خشت‌های گلی آفتاب‌خورده ساخته شده‌اند که با گچ خشتی پوشانده شده. خشت جنوب غربی از خاک رسی به نام کالیش ساخته می‌شود که برای استحکام بیشتر با کاه مخلوط می‌شود.
این سازه با دیوارهای ضخیم هر ساله به عنوان بخشی از مراسم روستایی دوباره گچ‌بری می‌شود. سقف‌ها از سرو ساخته شده و از نردبان‌های بیرون خانه‌ها برای رسیدن به سطوح بالاتر استفاده می‌شود.
9 – ارگ بم (Arg-e Bam)
بم به‌عنوان یک مرکز تجاری پر رونق در جاده ابریشم، در دوره ساسانیان ساخته شده است. این سازه برای تجارت پوشاک ابریشمی و نخی مورد استفاده قرار می‌گرفت. ارگ بم که در جنوب شرقی ایران قرار دارد، تماماً از خشت‌های گلی از خاک رس و تنه درخت خرما ساخته شده است.
دیوارهای ضخیم با 38 برج دیده‌بانی از ارگ محافظت می‌کرد که 6 کیلومترمربع را پوشش می‌داد و شامل یک سری کانال‌های آب زیر زمینی بود که حدود 12000 نفر را پشتیبانی می‌کرد. متأسفانه زلزله سال 2003 بم بیش از نیمی از خانه‌های شهر و ارگ تاریخی خشتی را ویران کرد.
8 – مسجد جینگربر (Djinguereber Mosque)
تیمبوکتو در مالی، غرب آفریقا، واقع شده است و شهرت خود را به خاطر دسترسی دشوار به دست آورده است. این سازه در سال 1325 میلادی ساخته شده است و دارای مناره‌ها و ظاهری غیرعادی با چوبهایی بیرون‌زده است که یادآور ساختارهای ویگا در جنوب غربی آمریکا است.
ازآنجایی‌که در مالی باران کم می‌بارد، این مسجد از گل و کاه ساخته شده است، شکل و استحکام خود را با کمک نور و گرمای خورشید حفظ می‌کند. مانند بسیاری از ساختمان‌های گلی جهان، این سازه نیز زمانی در مسیر تجارت طلا و نمک با شتر قرار داشت.
7 – دیوار خیوه (Khiva Wall)
خیوه یکی از پناهگاه‌های بیابانی، در واقع مجموعه‌ای از مساجد و مدارس است که در صحرای قیزیلکم ازبکستان قرار دارد. این شهر باستانی برای اولین‌بار 2500 سال پیش توسط شم پسر بزرگ نوح ساخته شده است و با نام قلعه ایچون به معنای درون دیوار شناخته می‌شود.
قلعه ایچون توسط دیوار خیوا احاطه شده است، حصاری به ارتفاع 10 متر که از خاک رس مرغوب ساخته شده است. خاک رس آن از ساحل دریاچه‌ای در گدوک کول استخراج شده است.
6 – چان چان (Chan Chan)
چان چان واقع در دره موچه پرو، مجموعه ای جذاب از ساختمان‌های گلی خشتی است که برای پادشاهان چیمو در نظر گرفته شده است. 11 ارگ و یک هرم در داخل دیواری به ارتفاع 8 متر محصور شده‌اند. در دوران اوج خود، چان چان دارای راه روهایی درون چاه‌ها بود.
5 – مسجد بوبو دیولاسو (Bobo Dioulasso Grand Mosque)
این مسجد در بورکینافاسو، با قدمت یک قرن در غرب آفریقا قرار دارد که چوبهایی از آن بیرون‌زده است. همچنین سبکی همانند مسجد جینگربر تیمبوکتو دارد. الوارها در محل خود قرار دارند و به کارگران اجازه می‌دهند تا سازه را برای اضافه‌کردن لایه‌های اضافی خاک رس مقیاس‌بندی کنند، زیرا خاک رس و الوارها تنها موادی هستند که این ساختمان از آن‌ها ساخته شده است.
این مسجد در حاشیه شهر قدیم قرار دارد و به دلیل جوی‌های بسیار آلوده در اطراف آن، با بوی نامطبوعی احاطه شده است. در حال حاضر مرمت و بازسازی مسجد قدیمی در حال انجام است، اما نه به سبک سنتی، چرا که به‌جای گل از سیمان استفاده می‌شود.
4 – واحه سیوا (Siwa Oasis)
ساختمان‌های مستحکم ساخته شده از خشت، واحه بیابانی سیوا را تشکیل می‌دهند. کرشیف (مصالح ساختمانی اصیل و طبیعی) از ماسه‌های منحصر به فرد ساحل دریاچه که مقدار نمک بالایی دارند، ساخته شده است. سیوا در یک مسیر قدیمی تجارت خرما در صحرای غربی مصر واقع شده است؛ زیرا که چشمه‌های طبیعی و سایه درختان نخل به مسافران مکانی برای استراحت می‌داد.
با فروپاشی امپراتوری روم، سیوا افول خود را آغاز کرد. امروزه سیوا توسط سیوان بربرها، از نژاد آفریقای شمالی پر شده است و یکی از جاذبه‌های مهم در مصر محسوب می‌گردد.
3 – مسجد بزرگ جنه (Great Mosque of Djenne)
بزرگ‌ترین بنای گلی جهان، مسجد جنه به سبک سودانی ساخته شده و در مالی واقع شده است. مسجد جامع جنه نیز دارای الوارهایی است که برای پشتیبانی و آسان‌تر کردن مرمت‌های سالانه بیرون‌آمده‌اند.
اولین مسجد در این مکان حدود قرن سیزدهم ساخته شد، اما بنای فعلی حدود یک قرن قدمت دارد. درگذشته جنه به‌عنوان خواهر شهر باستانی تیمبوکتو شناخته می‌شد. بازار رنگارنگ و متنوع شهر در فضای باز در پای مسجد قرار دارد که حتماً باید از آن بازدید کرد!
2- ایت بنهادو (Ait Benhaddou)
یکی از جاذبه‌های توریستی برتر در مراکش، اورازازات است که مکانی فوق‌العاده ساخته شده از خشت‌های گلی است. این مکان را ممکن است دیده باشید؛ زیرا که در آن فیلم‌های بسیاری ساخته شده است (همانند فیلم‌های جنگ ستارگان و گلادیاتور). اورازازات در حاشیه صحرای آفریقا قرار دارد، یک نقطه توقف محبوب برای مسافران به مقصدهای دیگر است که هتل‌ها و بازارهایی برای خرید دارد.
ایت بنهادو یکی از شهرهای باستانی اورازازات است. درون دیواره بلند گلی که تعداد کمی خانه در آن وجود دارد و تقریباً 8 خانواده را در خود جای می‌دهد. این منطقه خشک برای عکاسی رقبای کمی دارد و گفته می‌شود که در اواخر بعدازظهر و هنگام غروب آفتاب زیباترین منظره را دارد.
1 – شیبام (Shibam)
شیبام با نام مستعار ((منهتن صحرا)) شهری در یمن است که ساختمان‌های آپارتمانی مرتفع منحصربه فرد قرن شانزدهم را در خود جای‌داده است. این برج‌ها حدود 16 طبقه و تا ارتفاع 40 متر از آجرهای گلی ساخته شده‌اند که برای محافظت از شهروندان در برابر حملات بادیه‌نشینان ساخته شده است. این ساختمان‌ها باید توسط ساکنان آن‌ها حفظ و به طور مکرر نوسازی شوند تا از آن‌ها در برابر طوفان و فرسایش محافظ شود.
